Dikkat Eksikliği, Hiperaktivite ve Dürtüselliği Ölçme ve Değerlendirmede dünyanın en iyi testlerinden biri olarak gösterilen MOXO testi “Psikodestek”te. Çocuk ve Ergen Psikoloğumuz Aslı DALAN tarafından uygulanan MOXO testi, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun dört ana semptomu olan dikkat eksikliği , zamanlama problemi , dürtüsellik ve hiperaktivitenin objektif olarak ölçülmesini sağlayan bir testtir.

MOXO D-CPT (Distracter – Continuous Performance Test) Detayları

MOXO d-CPT te harf ve rakam kullanılmamaktadır. Testin uygulandığı kişiden, hedef uyarı ekranda belirir belirmez bilgisayar klavyesinin “space” (boşluk) tuşuna bir kere, sadece bir kere, mümkün olan en kısazamanda basması istenir. Hedef uyarı ekranın tam ortasında belirir ve ekranda 0.5, 1 veya 4 saniye kalır. Hedef ekrandan kalkınca, hedefin ekranda kaldığı süre kadar boş zaman verilir. Bu “boş zaman” aslında dikkati bozuk olmayan ama zamanlama problemi yaşayan kişilerin doğru değerlendirilmesine olanak sağlar.

MOXO dört performans endeks puanı içerir:

• Dikkat
• Zamanlama
• Dürtüsellik
• Hiperaktivite

Test Sekiz Aşamadan Oluşmaktadır

• Aşama 1 > Basit 1: Temel Seviye, dikkat dağıtıcılar (çeldirici) yoktur. Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirir.
• Aşama 2 > Görsel 1:Minör görsel dikkat dağıtıcılar (çeldirici). Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirirken eş zamanlı olarak ekranın kenarlarından tekli görsel dikkat dağıtıcı (çeldirici) belirir.
• Aşama 3 > Görsel 2:Majör görsel dikkat dağıtıcılar (çeldirici). Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirirken eş zamanlı olarak ekranın kenarlarından ikili görsel dikkat dağıtıcı (çeldirici) belirir.
• Aşama 4 > İşitsel 1:Minör işitsel dikkat dağıtıcılar (çeldirici). Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirirken eş zamanlı olarak tekli işitsel dikkat dağıtıcı (çeldirici) verilir.
• Aşama 5 > İşitsel 2:Majör işitsel dikkat dağıtıcılar (çeldirici). Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirirken eş zamanlı olarak ikili işitsel dikkat dağıtıcı (çeldirici) verilir.
r
• Aşama 6 > Karışık 1:Minör işitsel ve görsel dikkat dağıtıcıların (çeldirici) kombinasyonu. Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirirken eş zamanlı olarak tekli görsel ve tekli işitsel dikkat dağıtıcı (çeldirici) verilir.
• Aşama 7 > Karışık 2:Majör görsel ve işitsel dikkat dağıtıcıların kombinasyonu. Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirirken eş zamanlı olarak ikili görsel ve ikili işitsel dikkat dağıtıcı (çeldirici) verilir.
• Aşama 8 > Basit 2:Dikkat dağıtıcı yok (Basit 1’e eş). dikkat dağıtıcılar (çeldirici) yoktur. Ekranın tam ortasında hedef uyarı ya da hedef seçilmemiş uyarı belirir.

Test sırasında kullanılan tüm çeldiriciler ile, kişinin bu etkiler altındaki dikkati, zamanlaması, dürtüselliği ve hiperaktivitesi ayrı ayrı değerlendirilir.

Dikkat

Bu endeks hedef uyaran ekranda iken ya da takip eden boş zamanda verilen doğru cevapların sayısını ölçer (hedef uyarana karşılık space-boşluk- tuşuna basılması). Dikkat Endeksi cevap zamanından bağımsız olarak, doğru tepkilerin değerlendirilmesini sağlar. Böylece gecikmiş dikkatin saf ölçümlenmesini mümkün kılar. Hedef uyaran sayısı ve doğru tepki sayıları arasındaki fark ihmal hatalarının- omission error (hedef uyaranı görüp zamanında basmama)- sayısını verir.

Zamanlama

Zamanlama Endeksi hedef ekrandayken verilen doğru tepkilerin sayısını hesaplar. Dikkat eksikliği hiperaktivite, bilgiyi doğru ve hızlı işleme konusunda zorluk ile ortaya çıkabilir . Geleneksel CPT lerde (Continuous Performance Test = sürekli performans test) zamanlama , tepki zamanı ve tepki zamanı çeşitliği kullanılır. Böyle sistemlerde, uyaran ekranda çok kısa bir süre belirir ve kaybolur. Bilgiyi doğru ama yavaş işleyen bireyler, yanlışlıkla dikkati bozuk olarak değerlendirilebilirler. Oysa ki bu kişiler biraz daha zamanları olsa doğru cevap verebilir. Dikkat sorunu olan kişiler ise yeteri kadar zamanları olsa da doğru tepki veremezler. Bu kişiler zaten hedefin farkına bile varamamışlardır.

Böylece tepki zamanının ölçümü, sadece çabuk tepki verme yeteneğini ifade eder; doğru tepki verme kabiliyetini değil. MOXO d-CPT (Distracter – Continuous Performance Test) her uyarandan sonra, uyaranın ekranda kaldığı süre kadar sunulan boş bir zaman aralığı vardır. Sonuç olarak, MOXO d-CPT “iyi zamanlama” ile verilmiş doğru tepkiler ve “kötü zamanlama” ile verilen doğru tepkiler (hedef ortadan kaybolduktan sonra) arasında ayrım yapılmasını olanaklı kılar.

Dürtüsellik

Dürtüsellik yasaklanmış bir anda cevap vermeye eğilimdir. Uyarıyı tam olarak değerlendirmeden verilen cevaplardır. Hedef olmayan uyaranda “space” tuşa basmak gibi.

Dürtüsellik Endeksi sadece hedef olmayan uyarana karşı tepki olarak ‘space-boşluk-’ tuşuna ilk kez basıldığı zamanı dürtüsel davranış olarak kabul eder. Tüm diğer önlenemeyen tepkiler hiperaktif işlem olarak kategorize edilirler.

Hiperaktivite

Hiperaktivite cevapların ve tepkilerin etkin düzenlenmesinde zorlanma, gereksiz ve istenmeyen hareketlerdir. Hiperaktif davranış cevapların gereksiz fazlalığıdır.

Hiperaktivite endeksi dürtüsel tepki olarak kodlanmamış tüm işlem tepkilerinin toplam sayısıdır. Bu tip tepkiler aşağıdakileri kapsar:

• ”Space” (boşluk) tuşuna hedef ya da hedef-olmayan uyarana tepki için birden fazla kez basılması. Genel olarak hiper-tepkiselliğin bir ölçütü olarak yorumlanır
• ”Space” (boşluk) tuşu dışında klavyede herhangi bir tuşa rastgele basılması.

MOXO testinin sensivitesi (hassasiyeti) %90; spesifitesi (özgüllüğü) %85 dir.